Overblog
Editer l'article Suivre ce blog Administration + Créer mon blog

Espace participatif dédié à la protection de l'environnement dans le Djurdjura

Agelmim n Ḍaya deg Tamesgida (Lemdeyya)

Agelmim n Ḍaya yezga-d deg yedraren n Tamesgida, 12 n yikilumitren deg ugafa (nord) n temdint n Lemdeyya, deg yiwen n wemkan icebḥen aydeg agama (nature) yufa iman-nnes, yerna d amkan ayseg nezmer ad d-nwali akk ccbaḥa n tmiwa ay d-yezzin fell-as. Agelmim-a d yiwen seg yimukan yettseḥḥiren lbal n wemdan, yerna timucuha ay d-ḥekkun fell-as kecment ula deg umezruy n leεṛac-nni iqburen ay izedγen idraren-a ucbiḥen n Waṭlas.

 

Agelmim n Ḍaya ad t-naf deg yidis agmuḍan (acerqi) n tqacuct n wedrar n Muẓaya (win umi γγaren, ass-a “adrar n Tamesgida”). Win ara ibedden deg wemkan-nni, yezmer ad d-iwali akk aḥric n ugafa (nord) n uzaγar n Mettijet, ma yemmuqqel γer wegmuḍ (ccerq), ad iẓer iγzer n Buṛumi ed wasif n Ceffa, ma yezzi γer wenẓul (sud), ad iẓer anekcum n temdint n Lemdeyya ; ma yezzi γer utaram, d iγzer n wasif n Ḥerbil akked weḥric seg wasif n Cclef ara as-d-ibanen.

 

Agelmim n Ḍaya yesεa tajumma (superficie) n 2 n yiqeṭṭaren, yerna tezzi-d fell-as teẓgi n yisekla imeqranen ay yekkan i lqern deg tudert-nsen, ad naf gar-asen tisufa, tiggitin, ulmu, axerrub, adari (érable champêtre), azumbi, tizemrin akked yinijjel.

 

Tiẓgi-a tameṛkantit teqqel d tanezduγt n talwit i waṭas n yegḍaḍ, gar-asen abellirej amellal, anemmanu (courlis), agaref n yilel (cormoran), amsasay (grue), imiεṛuf, afalku, ed waṭas n leṣnaf n yisuṭṭaḍen (mammifères) am yiddawen, iwtal, uccanen, tatwin ed yefker aberqemmuc.

 

Amkan-a snulfan-d fell-as medden aṭas n teḥkayin ed tmucuha, ttemseḥkun-tent seg tsuta γer tayeḍ. D aya ay yejjan agelmim n Ḍaya ad yili d amkan imqeddes deg lbal n waṭas n yimezdaγen n tama-a, yerna ttamnen zemrent ad d-ḍrunt, deg-s, temkerriwin (lmuεjizat) akked tγawsiwin tifelgamanin (surnaturelles).

 

Tamacahut mechuṛen akk γef ugelmim n Tmesgida d tin ay d-leqḍen kra n yiserdasen ifṛensisen seg yiles n yimezdaγen n tama-a. Γef leḥsab-nsen, deg lqern wis 12, yusa-d yiwen n wergaz isem-nnes Ssi Muḥemmed Bu Caqur, akken ad yezdeγ deg tama n Muẓaya, dγa yufa-d leεṛac n tama-nni zgan ttnaγen gar-asen.

 

Ssi Muḥemmed yeqdec acḥal n yiseggasen akken ad yessemṣalaḥ gar leεṛac-nni yemseεdawen, sakkin, iga-asen timlilit sdat yedraren n Waṭlas. I wakken ad asen-yerr tajmilt γef wemṣalaḥ-nsen, iṛeggem-asen ad asen-yerr tamurt-nsen d tagilalt (fertile), dγa yeddem acaqur-nnes, iwet yes-s adrar, dγa yegguffeε-d seg-s uḥemmal n waman ay yesbezgen akk azaγar n Mettijet. Asif-nni ay d-yeffγen seg wedrar-nni semman-as “Asif n Ceffa” (asif n ḥellu), imi aman-nnes llan zemren ad sseḥlun imir-nni kan lejruḥ n widak ay ijerḥen seg yimenγiyen ay d-yellan gar leεṛac-nni.

 

Mi qqlen leεṛac-nni γer tuddar-nsen, rnan ttren seg Ssi Muḥemmed ad ten-iεawen akken ad terbeḥ tfellaḥt-nsen n waḍil (imi ay llan sfulluḥen aṭas aḍil deg tama-nn). Ssi Muḥemmed yezdeγ deg wedrar n Tamesgida, yerna yumeṛ imezdaγen n tama-nni ad as-d-ssalayen, yal taṣebḥit, tacmuxt n waman akken ad tt-yessenγel γef tqacuct n wedrar-nni. Dγa, γef leḥsab n tmacahut-a, akka ay d-yennulfa ugelmim n Ḍaya, yerna aman-nnes werjin ttkawen, zgan ggten ula deg talliyin n takewt aydeg yettγar kullec.

 

Agelmim-nni yeqqel d amkan ay d-ttzuṛun waṭas n medden deg tama-a, ladγa wid ay yettnadin ad ḥlun seg waḍḍanen ay sεan.  Dγa llan, yal aseggas, mi qrib d takerza neγ d tamegra, ad ddun lγaci γer tqacuct n wedrar n Tamesgida, ad bdun ad εemṛen amkan-nni yerna ad ccaṛen 500-nni n tecmuxin ay yersen sdat uẓekka n lewli Ssi Muḥemmed Bu Caqur.

 

Seg wasmi ay tuwey Ldzayer azarug-nnes (indépendance) arma ay d tagara n yiseggasen n 1980, yeqqel ugelmim n Tamesgida d amkan wuγur d-ttasent twaculin ed yilemẓiyen akken ad merrḥen, ad sgunfun, ad qqimen i tasmuḍi n ugelmim-nni neγ ad sriḥen lhawa zeddigen n wedrar.

 

Taγbalut: http://dt-medea.com/index_fr.html

Tasuqilt : Omar Mouffok (Tiddukla Tadelsant Imedyazen – www.imedyazen.com)

 

 

 

 
Agelmim n Ḍaya deg Tamesgida (Lemdeyya)
Retour à l'accueil
Partager cet article
Repost0
Pour être informé des derniers articles, inscrivez vous :
Commenter cet article